PRAWO KANUNU I KWESTIE BEZPIECZEŃSTWA W ALBANII

Jak tylko śmiem powiedzieć, że w Albanii to jest fajnie i nawet bezpieczniej niż w Polsce, to od razu jestem atakowana. No a nie słyszałaś o Prawie Kanunu? Przecież tam się ludzie zabijają! Oko za oko! Ząb za ząb! O zgrozo…..wyjaśnijmy sobie dziś kilka kwestii.

To nie ma być historyczny wywód, ponieważ nie mam kompetencji historyka. Chcę poprostu przeciętnemu człowiekowi uświadomić czym jest tak naprawdę ten tajemniczy Kanun.

Dyskusyjna zasada Prawa Kanunu, która mówi o krawej zemście, tzw ‘braniu krwi’ to tylko jedna z jego części, choć przez swoją kontrowersyjność niestety najbardziej znana. Postaram się Wam wyjaśnić jak w ogóle powstało to prawo i jakie były jego początki.

Praktyka prawa zwyczajowego* może pochodzić juz z epoki brązu, o czym wspomina znana antropolog  Edith Durham. Niektórzy autorzy uważają, że pochodzi ono od niektórych iliryjskich plemion. Inni sugerują, że ma elementy z niektórych prehistorycznych epok indoeuropejskich, i że istnieje wiele podobieństw między Kanunem i Manusmirr, tradycją hinduizmu.

Zacznijmy od tego, że w Albanii zbiorów takich praw było kilka (Kanun Skanderbega, Kanun Laberii i inne) w różnych regionach Albanii. Najsłynniejszy to Kanun Leki Dukagjiniego.  Lekë Dukagjini to albański książe, który żył w XV wieku, walcząc przeciwko imperium osmańskiemu u boku Skanderbega. Panował on w północnej części Albanii i tam stworzył kodeks prawa zwyczajowego. Samo pojęcie kanun pochodzi z języka greckiego (κανών) i oznacza zasadę, prawo. To prawo zwyczajowe było pierwotnie prawem pozytywnym. Było zbiorem zasad regulującym życie społeczne, które miało priorytet nad prawem państwowym i wobec norm religijnych. Było jak współczesne kodeksy prawa. Wśród zasad fundamentalnych określających prawa Kanunu najważniejszą rolę odgrywają: prymat honoru rodu nad dobrem jednostki, obowiązek gościnności, a także prawo przysięgi na honor, najczęściej stosowanej w przypadkach, gwarantujących nietykalność jednostce.

Kanun składa się z 12 ksiąg (Kościół, Rodzina, Małżeństwo, Dom, inwentarz i własność, Praca, Przeniesienie własności, Słowo wypowiedziane, Honor, Szkody, Kanun wobec zbrodni, Zasady sądzenia, Wyjątki i wyłączenia) i blisko 1300 artykułów, określających szczegółowo sytuacje, które podlegają regulacji przez kodeks. Po ponad pięciu stuleciach ustnego przekazywania z pokolenia na pokolenie, wreszcie na początku XX wieku kodeks ten został spisany przez franciszkanina Shtjefëna Gjeçoviego.

Z tradycją krwawej zemsty walczył premier (a od 1928 roku król) Ahmed Zogu, próbujac zreformować Albanię. Wojnę wypowiedział jej jednak dopiero reżim Envera Hodży. Za jego rządów schwytanych sprawców karano śmiercią. Faktycznie w czasie komunizmu ustały zbrodnie motywowane chęcią zemsty. Niestety natychmiast po upadku reżimu stare blizny się odnowiły i w szczególności na północy Albanii znów zaczęto kultywować honorowe zabójstwa. Na odrodzenie się fenomenu zemsty krwi miała pośrednio wpływ także rewolucja piramidowa. W 1997 roku młodą albańską gospodarką wolnorynkową wstrząsnął potężny kryzys. Albański Rząd zagwarantował olbrzymie zyski, w granicach nawet 100% miesięcznie, poprzez inwestycje w piramidy finansowe. Piramidy upadły, a pozostawieni bez niczego inwestorzy wyszli na ulice, dołączyli do nich strajkujący studenci. Zaczęły się  starcia z policją i wojskiem, wybuchła trwająca kilka miesięcy wojna domowa.  Otwartych zostało około 1200 magazynów wojskowych i rozkradziono ponad 650 tysięcy sztuk broni i materiałów wybuchowych. Tylko niewielką część ukradzionej broni udało się odzyskać.

Dziś albańskie prawo za krwawą zemstę przewiduje 40 lat więzienia.

Na północy Albani, między górami w małych wsiach okręgu Malesi e Madhe, niestety jeszcze dziś zdarzają się przypadki krwawej zemsty.  W małych społecznościach, często wszyscy mężczyźni z obarczonej ciężarem zemsty rodziny, nie wychodzą nigdy z domu. Są  to mężczyźni, także mlodzi chłopcy, którzy ukończyli 16 rok życia. Kobiety i dzieci nie podlegają zasadom ‘brania krwi’. Jedynie w domu mogą się czuć bezpiecznie. I tak w tym domu spędzają często całe życie, a wszystkie obowiązki rodzinne włącznie z zapewnieniem bytu materialnego bierze na siebie kobieta. Dawniej, aby zażegnac spór pod drzwiami wroga zostawiało się niemowlę płci męskiej, pokazując w ten sposób wiarę w to, że nie skrzywdzi on dziecka, i że konflikt między rodami będzie można zażegnać. Teraz tą funkcję pełni figura pajtues gjaku, różne organizacje pozarządowe oraz Komitet Pojednania Narodowego. Niestety często honor i duma są ważniejsze….

Powiecie teraz dziki zachód, wolna amerykanka. Pokłócę się z kimś i mi zabiją brata czy ojca. Nie!!! Jesteś dobrym człowiekiem, żyjesz swoim życiem i nikogo nie krzywdzisz? Zatem również otrzymasz wiele serdeczności i dobra w zamian. Uniwersalne zasady życia w społeczeństwie. Pokłócisz się z kimś? I co z tego? Ludzie się kłócą, na całym świecie. Tutaj, jak również we Włoszech (mówię z własnego doświadczenia, ponieważ mieszkałam tam 5 lat) zdaża się, że w momencie konfliktu i wysokiego ciśnienia ktoś do kogoś strzeli albo  dźgnie nożem. Gorąca bałkańska czy śródziemnomorska krew. Ale chwilę…. w Polsce to się nawet kłócić nie trzeba. Wystarczy wyjść na spacer, żeby dostać bejsbolową pałką od kiboli, co nie?

To ostatnie zdanie to nie prowokacja czy gardzenie moją ojczyzną. Chcę Wam tylko uświadomić, że świat jest jeden i ludzie wszędzie tacy sami.

Ja w Albanii naprawdę mogę iść w środku nocy po ulicy i nie stanie mi się krzywda. Nie muszę trzymać mocno torebki, bo nikt mi jej z rąk nie wyrwie.  A zaczynam się zastanawiać co mogłoby się wydarzyć jak przyjadę do Polski z moim mężem albo jak moja córka powie coś do mnie po albańsku w autobusie….

Jest to bardzo trudny temat więc, jeśli napisałam jakiś nonsens, to bardzo proszę, poprawcie mnie. Nie jestem historykiem, nie jestem Albanką, a co za tym idzie mogę się w jakiejś kwestii mylić. Jestem otwarta na konstruktywne sugestie.

*Prawo zwyczajowe zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej. Normy prawa zwyczajowego odegrały szczególną rolę w rozwoju prawa międzynarodowego. Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi proces kodyfikacji.

Polub i podziel się